Λεοπάρντι, Τζάκομο

(Giacomo Leopardi, Ρεκανάτι 1798 – Νάπολη 1837). Ιταλός ποιητής, λόγιος και φιλόσοφος. Ήταν ο πρωτότοκος γιος του κόμη Μονάλντο και της Αδελαΐδας Αντίτσι. Μεγάλωσε στην πνιγηρή ατμόσφαιρα ενός κλειστού επαρχιακού περιβάλλοντος και επιδόθηκε πολύ νωρίς στη μελέτη, αρχικά με την καθοδήγηση ενός ιερωμένου. Η υπερβολή όμως έβλαψε ανεπανόρθωτα την υγεία του και την εμφάνισή του, με επιπτώσεις που τον συνόδευσαν σε ολόκληρη τη ζωή του. Σε ηλικία 11 ετών έγραφε ήδη σονέτα. Έως τα 16 είχε μάθει μόνος του ελληνικά και λατινικά και μετέφραζε κλασικά έργα και από τις δύο γλώσσες. Την ίδια περίοδο ασχολήθηκε επίσης με το ιστορικό Δοκίμιο σχετικά με τις λαϊκές πλάνες των αρχαίων (Saggio sugli errori popolari degli antichi, 1815) και την επιστημονική πραγματεία Ιστορία της αστρονομίας (Storia dell’ astronomia, 1813). Οι εργασίες του αυτές τον έκαναν αρκετά γνωστό, αλλά μόνο με την ποίηση μπόρεσε να εκφράσει την ανήσυχη και ασυμβίβαστη ιδιοσυγκρασία του. Το 1816 ένα άρθρο της Μαντάμ ντε Σταλ τον ώθησε να αναμειχθεί στη διαμάχη σχετικά με τον ρομαντισμό. Στο άρθρο του, Λόγος ενός Ιταλού για τη ρομαντική ποίηση (1818), καταδίκαζε την ενδοσκόπηση, την αυστηρή ψυχολογική ανάλυση η οποία καταστρέφει «την ονειροπόληση, που χωρίς αυτή δεν θα υπάρξει ποίηση στον αιώνα τον άπαντα». Ωστόσο, η καθημερινή ζωή βρισκόταν σε αντίθεση με την επιδίωξη του ιδεώδους του. Γνώρισε μεγάλες απογοητεύσεις από την αδιάφορη στάση των γονέων του, από έναν ανεκπλήρωτο έρωτα για μια παντρεμένη εξαδέλφη του και από τον θάνατο μιας άλλης νέας, η οποία υπήρξε μούσα του σε ένα από τα ωραιότερα λυρικά του ποιήματα, που φέρει τον τίτλο Στη Σίλβια. Επίσης συνάντησε οικονομικές δυσκολίες, αφού η οικογένειά του είχε σχεδόν χρεοκοπήσει, και αναγκάστηκε να στηριχτεί στη γενναιοδωρία των φίλων του, οι πιο στενοί από τους οποίους ήταν ο λόγιος Πιέτρο Τζιορντάνι και ο Αντόνιο Ρανιέρι, νεαρός Ναπολιτάνος εξόριστος στη Ρώμη, που φρόντισε και το έργο του μετά τον θάνατό του Λ. Οι απόπειρες να ξεφύγει από την οικογένειά του και από την οικονομική δυσπραγία του τον οδήγησαν στη Ρώμη, στην Μπολόνια, στην Πίζα και τέλος στη Νάπολη (όπου και πέθανε τυφλός σε μια επιδημία χολέρας), αλλά τις περισσότερες φορές κατέληγαν σε απογοήτευση και στη θλιβερή επιστροφή του στο Ρεκανάτι. Η σύγκρουση αυτή ανάμεσα στην έμμονη αναζήτηση της λυτρωτικής ψευδαίσθησης και στη χυδαιότητα της πραγματικότητας υπήρξε για τον Λ. πηγή μόνιμης και απόλυτης απαισιοδοξίας. Το ημερολόγιό του, που δημοσιεύτηκε με τίτλο Τα ανάλεκτα (Zibaldone, 1817-32) απηχεί πιστά την οδυνηρή αυτή αναζήτηση της ευτυχίας και του απόλυτου. Τα Τραγούδια (I canti), 41 ποιήματα συγκεντρωμένα σε δύο τόμους (1831 και 1835) μαρτυρούν μια φλογερή φύση, διψασμένη για ζωή, αλλά σημαδεμένη από πόνο. Οι παλλόμενοι τόνοι των πατριωτικών του ποιημάτων Στην Ιταλία (All’ Italia, 1818) και Πάνω στο μνημείο του Δάντη (Sopra li monumento di Dante) παραχώρησαν τη θέση τους στα ηθικά διδάγματα (Βρούτος ο νεότερος) και ύστερα στο άγχος και στην απογοήτευση (Πρώτη αγάπη, Το άπειρο, Το βράδυ της γιορταστικής ημέρας, Η μοναχική ζωή). Η έμμονη ιδέα του θανάτου, που του ενέπνευσε ποιήματα όπως Η γαλήνη μετά την τρικυμία, Το Σάββατο στο χωριό, Νυχτερινό τραγούδι περιπλανώμενου βοσκού της Ασίας (1828-30), έφτασε σε παροξυσμό στα έργα Ασπασία, Στον εαυτό μου, Έρωτας και θάνατος. Το πεζογραφικό έργο του Λ. περιέχεται κυρίως στα Μικρά ηθικά έργα (Operette morali, 1827-34), τα οποία επαναλαμβάνουν τα θέματα των Τραγουδιών σε φιλοσοφικό, κλασικό και αποστασιοποιημένο ύφος. Άφησε πλήθος από πολύ ενδιαφέρουσες επιστολές, οι οποίες εκδόθηκαν με τον τίτλο Επιστολές (Epistolario) μετά τον θάνατό του. Η απόλυτη απαισιοδοξία του Λ. (διαμορφωμένη στη θεωρία της απόγνωσης, η οποία πρέσβευε τον παγκόσμιο πεσιμισμό και την ανυπαρξία της χαράς) και η αδυναμία του να αποδεχτεί την πραγματικότητα τον συνδέουν με τους Γερμανούς ρομαντικούς του Stürm und Drang (γερμανικό λογοτεχνικό κίνημα του τέλους του 18ου αι.), αλλά η σύντομη και πυκνή γραφή του, το λιτό λεξιλόγιο του, η τεχνική τελειότητα και η αξιοπρέπεια στην έκφραση των συναισθημάτων του τον διαφοροποιούν από τα μεγάλα λυρικά ξεσπάσματα και τον καθιστούν μοναδική μορφή της ιταλικής λογοτεχνίας. Ο Ιταλός ποιητής Τζάκομο Λεοπάρντι.